وجه تسمیه ی هفت‌لنگ و چهار لنگ.

وجه تسمیه{ی} هفت‌لنگ و چهار‌لنگ را نیز کسی نمی­داند! شاید {وجه تسمیه­ی آن­ها} شماره کردن مادیان که  در بختیاری {آن را} شاخ شماری می­گویند بوده {باشد} و آن چنان بوده که در بختیاری هر چند سال یک بار طوایف در میان خود شاخ شماری می­کنند. {شیوه شمارشِ} شاخ عبارت است از این که چهار ماده گاو {را} یک مادیان حساب می­کنند و چهار الاغ ماده {را} یک مادیان و بیست رأس گوسفند اعم از میش یا بز {را} یک مادیان محسوب می­دارند. آن وقت می­گویند این طایفه که دویست تومان باید مالیات بدهد به حکومت بختیاری، چند مادیان می­شود! اکنون {قیمت هر} مادیان تا چهار تومان هم شنیده می­شود و از بعضی شنیده­ام هر مادیانی ده تومان هم می­دهند. مادیانی دو تومان و بعضی یک تومان هم می­دهند. این تفاوت بسته به تموّل و ثروت این طایفه است، آن­ها را که ثروت بیشتر است پای شاخ  آن­ها کمتر حساب می­شود طایفه که بسیار توانگر باشد هر مادیانی پنج قِران می­دهد. وای به حال آن­ها که باید مادیانی چهار تومان بدهند! در بختیاری سرشماری معلوم نیست. مالیات آن­ها فقط بسته است به شاخ شماری که {در} آخر به حساب مادیان در می­آید.

در گردنه­ها{ی} اشمره که اکنون ایلات هفت‌لنگ از آن می­گذرند ـ و شاید به روزگار پیش چهار‌لنگ هم از آن جا می­گذشت ـ روی سنگ نوشته است: «شماره کردن نواب خانی منصور خان»! ولی تاریخ ندارد و ننوشته که منصور خان از نژاد کیست! ولی تحقیقاً از اولاد جهانگیر خان و خلیل خان بوده {است}.

پس پیدا شد که این شاخ شماری از سیصد سال پیش بوده و چون شتر در بختیاری نبوده در شاخ شماری از آن نامی نبرده{اند} و چون بین راه ییلاق و قشلاقِ آن­ها، رودخانه­های بسیار بوده ـ که اکنون بیشتر آن­ها پل دارد ـ و شتر در آب کُند است و به زحمت باید از آب بگذرد و هم چنین کوه­های سخت و گردنه­های صعب العبور که از آن جاها گذشتن {برای} شتر، دشوار بَل غیر ممکن است، از این جهت بختیاری شتر نگاه نمی­دارد. اگر چه اتراک لرکی اصلا بختیاری بوده و در روزگاری دراز در ایل قشقائی زندگی کرده و زبان آن­ها ترکی است و چندین سال است که باز به خاک بختیاری آمده­اند و همچنین بعضی از ایل قشقائی که به بختیاری­ها پناه آورده و خوانین از آن­ها نگاه داری می­کنند ـ {آن­ها} از راه دزفول که مشهور به راه «مال امیر» است {به سرزمین بختیاری آمده­اند} ـ لکن در روزگار پیش در بختیاری شتر نبوده {است}.

منبع: يادداشت­ها و خاطرات خسرو خان سردار ظفر بختياری

چاپ اول: تيرماه 1362، انتشارات: يساولي (فرهنگسرا)